Như đã phản ánh, chuyện cụ bà X. (71 tuổi) sống chung như vợ chồng với cụ M. từ trước năm 1975 và có hai con chung nhưng chưa đăng ký kết hôn. Cuối năm 2016, cụ X. đến UBND phường Tân Mai (TP Biên Hòa, Đồng Nai) xin giấy xác nhận độc thân để kết hôn với một cụ già khác ở thị trấn Cần Thạnh (huyện Cần Giờ, TP.HCM).

Cụ X. được UBND phường Tân Mai đồng ý cấp. Tuy nhiên, khi cụ X. cầm giấy này đến UBND thị trấn Cần Thạnh đăng ký kết hôn thì nơi đây, sau khi tham khảo ý kiến của Phòng Tư pháp huyện Cần Giờ, đã từ chối với lý do cụ X. được coi là đang có chồng.

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, các chuyên gia đều đồng tình với cách hiểu và áp dụng pháp luật của Phòng Tư pháp huyện Cần Giờ.

Theo luật sư Trần Công Ly Tao (Đoàn Luật sư TP.HCM), trường hợp sống chung như vợ chồng với người khác nhưng chưa đăng ký kết hôn bắt đầu được Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 cùng các văn bản hướng dẫn (Nghị quyết 35-2000 của Quốc hội, Nghị quyết 02-2000 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao) điều chỉnh.

Theo đó, trường hợp người dân chung sống như vợ chồng từ ngày 3-1-1987 trở về trước (ngày Luật Hôn nhân và Gia đình năm 1986 có hiệu lực) thì mặc nhiên được cơ quan chức năng công nhận là quan hệ vợ chồng mà không bắt buộc phải đăng ký kết hôn. Nếu muốn thì người dân có thể đăng ký kết hôn bất cứ lúc nào.

Còn trường hợp chung sống như vợ chồng từ ngày 3-1-1987 đến ngày 1-1-2001 (ngày Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 có hiệu lực) mà có đủ điều kiện kết hôn theo quy định thì người dân có nghĩa vụ đăng ký kết hôn. Từ sau ngày 1-1-2003 mà họ không đăng ký kết hôn thì pháp luật không công nhận họ là vợ chồng.

Đồng tình, TS Nguyễn Văn Tiến (Trường ĐH Luật TP.HCM) cũng khẳng định trường hợp đã chung sống như vợ chồng với người khác từ trước ngày 3-1-1987 như cụ X. thì dù có đăng ký kết hôn hay không cũng được pháp luật về hôn nhân và gia đình coi là đang có chồng.

Được biết trong một công văn trả lời kiến nghị của các bộ, ngành số 2558 ngày 2-8-2016, Bộ Tư pháp giải thích người xác lập quan hệ vợ chồng với người khác trước ngày 3-1-1987 tức là người đã được thừa nhận có quan hệ hôn nhân với người sống chung do đã có đủ điều kiện công nhận theo quy định Nghị quyết 35-2000 của Quốc hội. Nghị quyết này quy định trường hợp sống chung như vợ chồng mà không có đăng ký kết hôn nhưng không vi phạm các điều kiện kết hôn thì đương nhiên công nhận là vợ chồng, pháp luật chỉ khuyến khích họ đăng ký kết hôn sau ngày Luật Hôn nhân và Gia đình năm 2000 có hiệu lực. Để xác nhận tình trạng hôn nhân thì chỉ cần xác định quan hệ vợ chồng đã chấm dứt do có sự kiện ly hôn, chết hoặc bị tòa án tuyên bố chết hay chưa.